Wandeling door Nationaal Park naar ‘Amerikaan’
Publicatiedatum: 8 augustus 2014
Reporter: Albert Hendriks – Friesland Holland Nieuwsdienst – www.friesnieuws.nl
Tip
EARNEWALD (NL) – In de zomermaanden organiseert het Fries Landbouwmuseum in Earnewâld in het kader van de expositie over Amerikaanse windmotoren een drietal wandeltochten naar een windmotor. Onder leiding van molenaar Jaap van der Bij maken belangstellenden een wandeling van het museum naar een Amerikaanse Windmotor in de Jan Durkspolder. Bezoekers kunnen vooraf of nadien de expositie bekijken. Omdat er ‘off the road’ wordt gelopen, is geschikt schoeisel, bijvoorbeeld laarzen, aan te bevelen.
De wandeling is gepland op woensdagmiddag 27 augustus 2014. Start om 14.00 uur.
Opgave kan via tel. 0511-539420 of de mail: info@frieslandbouwmuseum.nl Kosten €8,00 per persoon incl. entree museum (kinderen €4,00).
De Amerikaanse windmotoren werden in het begin van de 20ste eeuw snel populair bij boeren en waterschappen in Friesland, omdat ze duidelijke voordelen hadden ten opzichte van de oude klassieke houten windmolens. De windmotor heeft veel minder wind nodig om te draaien en de kans op brand in deze stalen constructies is bijna nihil. Daarnaast heeft de Amerikaan ook veel minder onderhoud en bediening nodig, de molen kan door een slimme constructie zichzelf naar de wind richten en bij harde wind zich aanpassen of zelfs automatisch uit de wind draaien.
De stalen gevaartes namen vanaf begin 1900 de plek in van de oude houten watermolens zoals de tsjasker, de spinnekop en de monnikmolen. In eerste instantie werden veel windmotoren met stoere namen als ‘Herkules Metallicus’ als bouwpakket geïmporteerd vanuit Duitsland. Later gingen ook Friese bedrijven, zoals Bakker uit IJlst, Leenstra Eastermar, Van der Laan uit Garyp en Mous uit Balk, deze Amerikaanse windmotoren bouwen.
Amerikaan Daniel Halladay
De Amerikaanse windmotor dankt zijn naam aan de Amerikaan Daniel Halladay, die in 1854 het eerste ontwerp maakte van een stalen windmolen. Amerikaanse boeren gebruikten de molen in droge streken om water op te pompen om hun vee te drenken. Rond 1900 kwam de Amerikaanse windmotor vanuit Duitsland naar Nederland en Friesland. De Duitsers hadden overigens van de Amerikaan een andere molen gemaakt: veel groter en niet meer bedoeld om water omhoog te pompen, maar juist om water mee af te voeren.
Expositie
De expositie in het Landbouwmuseum laat de geschiedenis van deze interessante ontwikkeling zien. Naast (echte) onderdelen is er filmmateriaal en kon er geput worden uit het omvangrijke bedrijfsarchief van de grootste bouwer van Friesland gebr. Bakker in IJlst. Dit nog steeds bestaande bedrijf heeft sinds 1911 door de jaren heen meer dan 1.000 windmolens geleverd. Door de concentratie van polders en waterschappen werden veel windmolens overbodig en zijn ze afgebroken.
Info:
www.frieslandbouwmuseum.nl
www.waterschapserfgoed.nl
www.windmotoren-friesland.nl
