Veel minder boten op Polderhoofdkanaal en Turfroute

Twisten en laksheid doen oostelijk Friesland geen goed

NIJ BEETS (NL) – De Friese Turfroute en het Polderhoofdkanaal, de vaart die Zuid-Oost Friesland met Nationaal Park De Alde Feanen verbindt, zijn continu het onderwerp van twisten. Enerzijds tussen overheden, goedwillende vrijwilligers en wethouders die hun regio aantrekkelijker willen maken voor streekbewoners en toeristen en anderzijds enkelingen die regels belangrijker lijken te vinden dan de geest van de wet waartoe ze behoren. Al doende berokkenen ze natuur, milieu en de economie schade. En dan hebben we het niet eens over het gedoe rond de ontwikkeling van Appelscha, al boert die plaats gelukkig niet achteruit dankzij een handvol stug volhoudende innoverende ondernemers.

In het project Polderhoofdkanaal is ondertussen 18 miljoen euro meer gepompt dan de twee miljoen die nodig was voor het weer in ere herstellen van de twee toegangssluizen. Dit zegt wethouder Rob Jonkman (CU) van de gemeente Opsterland in de Leeuwarder Courant van 3 november 2018. 18 Miljoen extra voor het opkrikken van de natuurwaarden, een aantoonbaar succesvolle investering. Maar nog steeds meldt zich een “protestant” bij de rechtbank. En die vindt daar ook steeds gehoor.

Forse daling
Rechtszaken, controles en drempels deden het aantal vaarbewegingen op het roemruchte kanaal dalen van 1911 in 2017 naar 1277 in 2018 meldt journalist Atze Jan de Vries in de LC. Ook de Turfroute, altijd fanatiek gepromoot door de Stichting De Nije Kompanjons en het bureau voor toerisme Friesland Holland in Wolvega, krijgt klappen na een fikse aanvaring van het stichtingsbestuur met de provincie. De provincie ontnam hen de promotiegelden — en indirect ook Friesland Holland — waarop de bestuurders na lang wikken en wegen de stichting ophieven. De mannen gingen niet meer met de Turfroute langs de bootverhuurders in Noord-Nederland met als gevolg dat ook de Turfroute minder bevaren werd. In 2017 passeerden 1083 kruisers de poorten, in 2018 gingen de bruggen en sluizen open voor 918 boten. Dalingen van 33,17% voor het Polderhoofdkanaal en 15,23% voor de Turfroute.

Onvoorstelbaar zijn de dalingen van de vaarbewegingen op de vaarten in de Friese Wouden. Ook in de Turfroute werden tientallen miljoenen gestoken om de bevaarbaarheid te verbeteren en het aantal aanlegmogelijkheden en sanitaire voorzieningen te vergroten. De zomer van 2018 was de mooiste aller tijden. De bootverhuur was nog nooit zo goed. Overal werd veel meer gesloept, gezeild en gecruiset, maar niet in het oosten. Dat komt echter niet alleen door de trammelant in het voormalige turfwinningsgebied. De overheden en ondernemers in het westen, in de regio Friese meren, zijn duidelijk vele malen actiever met het promoten van hun zaken aan recreatiewater en unieke voorzieningen dan die in het oosten.

Promotie Turfroute
Friesland Holland zet de promotie van de vaarroutes in het oosten van de provincie ondanks alles gewoon voort (www.turfroute.frl), ook onder charterbedrijven, in de hoop dat de drempels, in welke vorm dan ook, ooit geslecht zullen worden. Dat gebeurt zonder financiële steun van de Turfroute-gemeenten Oost- en Weststellingwerf, Heerenveen en Opsterland, maar nu wel met support van de provincie Fryslân en wel in de Friesland Holland-stands op Boot Düsseldorf 2019 (19-27 januari 2019).

De Tsjonger, onderdeel van de Turfroute
De deels gekanaliseerde rivier Tsjonger (Tjonger) is een onderdeel van de bekende Turfroute. De mooie vaarweg is niet alleen taalkundig interessant — hij vormt de taalgrens tussen ‘et Stellingwarfs’ en ‘it Frysk’ — maar is vooral in landschappelijk en cultuur-historisch opzicht boeiend. Het is een levensader voor plaatsen als Heerenveen, Oldeberkoop, Oosterwolde, Delfstrahuizen, Echtenerbrug, Langelille, Schoterzijl en Kuinre.

De Tsjonger begint ten zuiden van Haulerwijk in de gemeente Ooststellingwerf, vlak bij de Drentse grens, en mondde tot de aanleg van de Noordoostpolder in 1942, uit in de Zuiderzee. Er waren twee uitlopers: de Worstsloot, nu een weg tussen Schoterzijl en het Kuinderbos, en een tak die zich verbond met de grensrvier de Lende (Linde). 50 km lang is de rivier.

Het dal van de oostelijke helft van de stroom werd zo’n 12.000 jaar geleden, tegen het einde van de laatste ijstijd, bewoond door rondtrekkende jager-verzamelaars. Er leefden ook mammoeten in het toendralandschap. Toen het 10.000 tot 9.000 voor Christus veel warmer en vochtiger werd ontwikkelden er zich grote berken- en dennenbossen. Er vestigden zich jagers, onder andere in en om Oostermeer en Makkinga. Zij hadden het vooral op herten, wilde zwijnen en reeën gemunt. Archeologen rekenen hen tot de Tjongercultuur. Kenmerkend geredschap: vuurstenen klingen, schrapers, spitsen en stekers.

In die subtropische periode steeg het grondwaterpeil en werd de Tsjonger een rivier van betekenis in het toenmalige hoogveengebied, later bekend als De Veenpolders in delen van de gemeenten Weststellingwerf, De Fryske Marren, Heerenveen, Leeuwarden en Opsterland. In het natte veengebied was bewoning een groot probleem.

Mensen vestigden zich er voor het eerst 5.000 tot 2.000 jaar geleden en wel op een zand- en keileemrug die zich uitstrekte van Gaasterland tot Sint Nicolaasga en Joure. De Zuiderzee zette hier en daar klei af op het veen. Het hoogveenlandschap in dit deel van Friesland lag van de jaartelling tot omstreeks 1500 na Chr. hoger dan de Friese Wouden en de terpen! In de Middeleeuwen begon de vervening. Een drie tot vier meter dikke veenlaag werd afgeroomd voor dé brandstof van toen: turf.

Het maaiveld daalde in een rap tempo en de laatste eeuwen ook door oxidatie van het veen. Zodoende kijken we anno 2018 niet neer, maar óp tegen de Tsjonger, onder andere als je van Rotstergaast naar Delfstrahuizen langs de rivierdijk fietst. Het aangrenzende veenland en de meer zuidwaarts gelegen veengebieden, werden tussen 1770 en 1850 door verveners, met name uit Giethoorn, omgezet in turf. De laagveenderijen werden uiteindelijk polders, veelteeltgebieden. Maar de Tsjonger bleef, al heeft hij in de loop der eeuwen heel wat ‘extreme make overs’ ondergaan. Het grootste deel is gekanaliseerd, maar tussen Rotstergaast en Schoterzijl is hij nog authentiek. Op het fietspontje van Weststellingwerf naar De Fryske Marren kun je fantaseren over de omvang van de eens een paar kilometer brede rivier of op de brug bij het nieuwe vakantiepark De Driesprong in Langelille.

Meer informatie:
www.turfroute.frl
www.waterland.frl
www.friesnieuws.nl/toch-weer-friesland-holland-plein-op-boot-dusseldorf/
www.boot.de

Friesland Holland Travel Guide & Tourist Atlas en kaart bestellen?
www.frieslandhollandwebshop.nl

Vakantiebestemming Friesland Holland (Best in Travel 2018 volgens Lonely Planet):
www.provinciefriesland.frl

Arrangementen van bureau voor toerisme van Fryslân:
www.frieslandtravel.com
www.frieslandfietsvakanties.com

Gratis abonnement op Fries Nieuws: Kosteloos abonnement op wekelijkse nieuwsbrief over toerisme, recreatie en evenementen in Friesland: www.friesnieuws.nl/aanmelden-nieuwsbrief