Beleef maritiem Fryslân met de palingaak van Heeg!

Publicatiedatum: 8 augustus 2014
Reporter: Albert Hendriks – Friesland Holland Nieuwsdienst – www.friesnieuws.nl

Avondtochten met toeristen, dagdeeltochten met kleine groepen

HEEG (NL) – De palingaak is één van de topattracties van de provincie Friesland. Daar kan iedereen van genieten, individueel of in groepsverband, bijvoorbeeld als familie of  personeelsvereniging. Voor toeristen zijn er in het hoogseizoen twee keer avondvaarten op het Heegermeer vanuit het centrum van Heeg, een echt Fries waterdorp ten zuiden van Sneek.

Heeg, in het Fries Heech, is beroemd geworden tot in Engeland vanwege de heerlijke paling. De Heeger visserlui zorgden er van 1600 tot 1900 voor dat er altijd verse paling in Londen beschikbaar was. En in Heeg natuurlijk. De visserij, handel en sfeer van weleer zijn weer helemaal terug in het dorp sinds de herbouw van de palingaak Korneliske Ykes II in 2009 — een initiatief van de bekende “skûtmakker”, scheepsbouwer Pier Piersma — en de jonge binnenvisser Freerk Visserman. Visserman — hij heet echt zo — levert verse paling aan restaurants en verkoopt gerookte vis op straat, aan de Syl, vlakbij de aak. Freerk Visserman, herkenbaar aan zijn blonde lange haren en royale lach, is de laatste der Mohikanen. Dankzij hem kan er in Heeg, op straat en in de restaurants, volop genoten worden van de Friese zeevrucht.

Een vaartocht met de Korneliske Ykes II is een unieke actieve onderneming.

Avondtochten met de palingaak
De palingaak heeft een eigen vaste ligplaats in de Syl bij houtbouwmuseum De Helling aan It Eilân in Heeg. Maar ’s zomers ligt het stoere eikenhouten zeilschip aan de tuin van scheepsbouwer Pier Piersma, tegenover hotel-restaurant De Watersport, midden in Heeg. Daar kun je ook goed je auto kwijt. Als opstapper aan boord gaan kan van 24 april tot en met 18 september 2014 iedere donderdagavond en van 8 juli tot en met 19 augustus 2014 ook op dinsdagavond. De aak vertrekt om 19.00 uur. De schipper vertelt onderweg over de historie van de palinghandel en de bouw van het schip. De Korneliske Ykes II heeft een lengte over alles van 25 m, een 17,60 m lange waterlijn, een breedte van 5,25 m, een diepgang van 1,30 m en voert 156 m² zeil. De prijs voor de twee uur durende tocht op het Heegermeer, en soms ook naar het bezienswaardige Woudsend, is € 17 per persoon. Er kunnen per tocht maar 12 mensen mee. Kaarten zijn verkrijgbaar bij de VVV in Heeg: tel. 0515-442464. De palingaak is ook te huur in het kader van een bedrijfs- of familieuitje. De kosten bedragen ca. €500,- per dagdeel. De tocht kan opgeleukt worden met delicatessen van Freerk de palingvisser en een trekzakmuzikant of een Friese troubadour. Meer informatie hierover kunt u krijgen bij Meeting Point Fryslân, het groepsactiviteitenbureau van het bureau voor toerisme Friesland Holland, tel. 0561-615364. Zie ook www.hollandgroups.nl

Een vaartocht met de Korneliske Ykes II is een unieke actieve onderneming.

Rijke historie
Van de 17e tot het begin van de 20e eeuw brachten Friezen met hun palingaken levende paling van Friesland naar Londen. Daarvoor beheersten Hollanders die handel. In de Thames bij Billingsgate Fishmarket hadden Friese palinghandelaren hun eigen vrije ligplaats, de ‘Dutch Mooring’, een ankerboei vlakbij de London Bridge. Dit recht van vrije ligplaats was verleend door Koning Charles II vanwege het zeer dapper optreden van de bemanning van Friese aken bij de Grote Brand in Londen in 1666. Ook op oude foto’s van de Towerbridge is altijd de Friese kade te zien met twee of drie palingaken.

10.000 Kilo paling kon in één palingaak worden vervoerd. De bemanning bestond uit slechts een schipper en twee maten. In de hoogtijdagen zeilden zestien palingaken ongeveer zes keer per jaar van Heeg naar Londen om in totaal ongeveer een miljoen kilo paling naar de stad te brengen.

Begin van de 20e eeuw kwam de klad erin. Door de motorisering van  de scheepvaart vervuilde het water waardoor de sterfte van de paling te hoog opliep. De Hegemer palinghandelaren wilden niet moderniseren. In 1936 vond de allerlaatste palingtocht naar Londen plaats. Na de Tweede Wereldoorlog waren alle oude palingaken gesloopt. De houtwerf in Heeg bestaat echter nog steeds en daar ontstond rond 1999 het idee om een nieuwe aak te bouwen en daarmee de nog net grijpbare historie naar het heden te trekken en te bewaren voor de toekomst.

De palingaak Korneliske Ykes II, het enige schip dat bestaat van dit type, is sinds 2009 nieuwgebouwd in de vaart en vertelt het verhaal  van de vroegere palinghandel en het vervoer van de levende paling over zee vanuit Heeg en omgeving, die de Zuidwesthoek van Friesland zoveel voorspoed heeft gebracht.
De Korneliske Ykes II is een reconstructie van een oude palingaak, gebaseerd op het voorbeeldige ontwerp van de oorspronkelijke Korneliske Ykes. Deze werd in 1872 door Eeltsje Holtrop van der Zee uit IJlst op zijn werf in Joure gebouwd, op de locatie waar zich nu nog de authentieke houtwerf van De Jong bevindt.

Houtbouwmuseum De Helling is, vooruitlopend op de bouw van de palingaak en de tewaterlating op 4 april 2009, als bezoekerscentrum opgezet door de Stichting Bezoekerscentrum Traditionele Scheepsbouw.  Hier is veel te zien over de historie van de palingaak en de palinghandel, maar ook andere klassieke scheepstypes komen aan bod.

Achteruitgang palingstand
Friese paling wordt — nog steeds — geboren in de Sargassozee (Bermuda), waar de larven opgroeien tot glasaal. In die levensfase zwemmen ze naar de Friese wateren om volwassen te worden. De palingstand in Friesland en omringende wateren liep snel terug door de aanleg van de Afsluitdijk in 1932. De tot dan zoute Zuiderzee werd door de aanleg van de polders Wieringermeer en die van de provincie Flevoland gehalveerd tot het huidige IJsselmeer. Het is nu het grootste zoetwaterreservoir en recreatiemeer van Nederland. Dat de Zuiderzee zoet werd hinderde de aal niet, want die leeft zowel in zout als zoet water. Maar de bouw van dijken, sluizen en vijzels van gemalen beperkte de leefruimte van paling enorm, met desastreuze gevolgen. Slechts twee sluizen met een brug, die in de dijk bij Stavoren, scheiden Heeg van het IJsselmeer. De Elfstedenstad is slechts twee uurtjes varen van Heeg.

Watersportcentrum Heeg
Heeg is één van de gezelligste watersportplaatsen van Friesland. Een dorp dat bruist van de activiteiten van talrijke watersportbedrijven, accommodatieverschaffers en organisatoren van feesten. Want dat kunnen ze in Heeg: een gezellige sfeer scheppen, voor jong én oud.
Heeg is het mekka voor liefhebbers van traditionele zeilschepen én gerookte paling. De aal heeft Friesland nog altijd weten te bereiken, ondanks dijkenbouw, inpolderingen en sluizen. En dus kan men in het dorp, direct aan het Heegermeer (gletsjerdal uit de ijstijd), nog steeds genieten van die zeldzame lekkernij.
De economische betekenis van de paling is voor Heeg nu bijna nul. De ruim 2.000 inwoners van de plaats zijn vandaag de dag vooral druk met botenbouw, -verhuur en -handel en goederenvervoer. Internationaal, dat nog steeds. In heel Europa zie je uit Heeg afkomstige zeil- en motorjachten, van klassiek tot modern, van hout, staal en polyester.

Info over de palingaak:
http://palingaak.wordpress.com/

Kaartje avondtocht met palingaak:
VVV in Heeg: 0515-442464
Online kaartverkoop via VVV Heeg: http://www.vvvzuidwestfriesland.com/nl/category/kaartverkoop/

Zeilen met groepen:
www.meetingpointfryslan.nl
www.crazycruises.nl
www.boatcharterholland.nl
www.hollandtraditionalsailing.nl

Info over Heeg en omgeving:
www.friesemeren.eu
www.sneekholland.nl

Info over fiets-, wandel- en vaararrangementen in Friesland:
www.frieslandtravel.com

Toeristische informatie over Friesland:
www.frieslandholland.nl

Vrijwillig schipper Sybren van der Meer, met zonnebril, stuurt de palingaak met toeristen over de Hegemer Mar terwijl hij verhaalt over het rijke palingverleden van Heeg, het Volendam van Friesland.

Een kijkje aan boord van de Korneliske Ykes II, een replica van een originele Hegemer palingaak, die in 2009 te water werd gelaten. Eeuwenlang exporteerden vissers uit Heeg paling, ook wel aal genoemd, naar Londen. Daar, in de Theems bij de London Bridge, hadden hun ca. 18,50 m lange zeilvoerende houten aken een vaste ligplaats, een mooring (ankerboei) om de nog levende paling aan de man te brengen. Iedere platbodem vervoerde 7.500 tot 10.000 kg aal in de met water gevulde bunnen.

De laatste Hegemer palingboer was Wiebe Veenstra, na 40 jaar vis vangen en verhandelen nu vrijwilliger op de Korneliske Ykes II, een replica van de gelijknamige palingaak waarmee de Hegemers honderd jaar geleden naar Londen voeren. Veenstra en andere vrijwilligers proberen de historie van de palingvisserij en daarvoor gebruikte vaartuigen levendig te houden. Ze maken betaalde tochten met 12 personen.

Stuwende krachten achter de Heeger palingaak, Pier Piersma, “skûtmakker” te Heeg, en Caroline Jonkhart uit Grou.