Ramptoerisme: op de fiets of met de boot genieten van krimpend Zuid-Friesland

Uniek fietspad: het Voetpad in de Grote Veenpolder

MUNNEKEBUREN (NL) – Nederlanders, en zeker de Friezen, hebben in de afgelopen vijf eeuwen eigenlijk hun eigen graf gegraven met het weghalen van eerst vele meters dik hoogveen en daarna het nattere laagveen, dit om er turf van te maken. Bij gebrek aan hout was turf na 1500 dé brandstof in Nederland. Friesland was een grote uitvoerder van turf. Fietsend over de Kerkeweg van Munnekeburen naar Langelille aan de rivier Tsjonger in de Grote Veenpolder (gemeente Weststellingwerf, Zuid-Friesland) kun je je verbazen over hoe laag het weiland en hoe hoog de aangrenzende sloot ligt: een paar meter verschil! Maar daarvoor is het ook een polder, opgericht in 1847, ontstaan na de turfwinning ter plekke van twee eeuwen geleden. Nog een route met diepgang en ook nog eens onbeschrijflijk mooi: het Voetpad van Munnekeburen naar Spanga, dwars door Natuurpark Rottige Meente, enkele kilometers ten westen van Wolvega. Het Voetpad is de officiële naam van een circa tien kilometer lang wandel- en fietspad langs ‘de achterkant’ van de dorpen Munnekeburen, Scherpenzeel en Spanga, dwars door het laagveenmoeras.

Het Friese veenland is sinds de Tweede Wereldoorlog fors gedaald door ontwatering ten behoeve van de veehouderij, dit in het kader van ruilverkavelingen. De bodemdaling wordt versterkt door oxidatie van drooggemaakt veen: het verbindt zich met zuurstof waardoor het als het ware oplost,  verbrandt. Door ‘roestend’ veen komt de bodem, waarop landbouw wordt bedreven, weer dichter bij het grondwaterpeil, waardoor weer extra ontwaterd moet worden om de veengrond beweidbaar en berijdbaar te houden. Een groot probleem, want door ontwatering van de veengebieden verzakken honderden huizen en oude boerderijen die slecht gefundeerd zijn. Veel gebouwen staan op houten palen die ineens niet meer onder water staan als gevolg van bemaling door Wetterskip Fryslân, het waterschap, de momenteel meest benoemde zondebok. Vergeten wordt dat boeren en burgers zelf eeuwenlang een lage waterstand wensten en dat waterschappen het mogelijk hebben gemaakt dat er op laag land, in polders beneden NAP (Normaal Amsterdams Peil), veilig gewoond, gewerkt en gerecreëerd kan worden.

5.100 Gebouwen in Friesland hebben inmiddels schade door paalrot en het wegvallen van de tegendruk van grondwater. Ook slecht gefundeerde wegen en fietspaden verzakken door bodemdaling en het inklinken van veen.

Kort door de bocht: boeren willen een lage waterstand, burgers een hoge. Die strijd wordt momenteel in alle hevigheid in Friesland gevoerd, maar ook in andere veengebieden in Nederland. De Friese veengrond, 60.000 hectare, daalt ongeveer 1 cm per jaar door ontwatering ten behoeve van de landbouw en door oxidatie. Dat is niet gering. De inklinking van veen in moerasgebieden, die zijn ontstaan na het einde van de laatste ijstijd, 10.000 jaar geleden, kan alleen worden vertraagd door het verhogen van het waterpeil in natuurgebieden als natuurpark Rottige Meente, de Tsjonger- en Lendevallei, maar ook in de aangrenzende landbouwgebieden zelf.

Grote CO2-uitstoot veen verlagen met project Valuta voor veen
In alle sectoren wordt in Nederland gekeken wat er gedaan kan worden om de CO2-uitstoot te beperken, ook in het veenweideprogramma van de provincie Fryslân. Vanuit dit programma is er de urgentie om de CO2-uitstoot te verminderen. In het veen liggen grote hoeveelheden koolstof opgeslagen. Elke dag dat het veen in contact komt met de lucht komt er koolstof in de vorm van CO2 in de atmosfeer terecht. In Fryslân zijn de veenweidegebieden naar schatting verantwoordelijk voor 30 procent van de totale CO2-uitstoot. Los van de broeikasgassen zijn er nog tal van andere negatieve gevolgen zoals de al genoemde bodemdaling, waardoor wegen en huizen verzakken, en natuurgebieden verdrogen.

Valuta voor Veen is de methodiek die het mogelijk maakt om aantoonbaar CO2 te besparen in het Friese veenweidegebied. De controlerende instantie is de Stichting Nationale Koolstofmarkt. Zo wordt de CO2-besparing gewaarborgd. De CO2-certificaten worden verkocht op PlatformCO2neutraalaan bedrijven, overheden, boeren en burgers die op vrijwillige basis hun CO2-uitstoot willen voorkomen. Hiermee is Valuta voor Veen een nieuw model waarmee de inkomstenderving van agrariërs kan worden gecompenseerd.

Kopers zijn onder andere de in Lemmer gevestigde betonindustrie IJB-groep (IJsselmeer Beton), de gemeente Fryske Marren (Joure) en agrarische handels- en grondbeheerbedrijven. Bij de Friese Milieu Federatie (FMF) melden zich steeds meer potentiële kopers, ook veel agrariërs. De handel in CO2-certificaten lijkt een succes te worden. Door de goede verkoop kan bijvoorbeeld het waterpeil in de Hoaitepolder bij Langweer met maar liefst een halve meter verhoogd worden.

Belangrijk uitgangspunt bij Valuta voor Veen is dat de verhoging van het sloot- en grondwaterpeil plaatsvindt op vrijwillige basis en dat het gebied zijn agrarische functie behoudt. Een hoger waterpeil, waardoor er minder of geen veenoxidatie optreedt, heeft echter wel gevolgen voor de verschillende aspecten van de bedrijfsvoering van een melkveehouder in het veenweidegebied, onder andere met betrekking tot de graskeuze, -productie en –opbrengst en het dragend vermogen van de grond. Op nattere veengrond kunnen minder zware machines gebruikt worden of moeten reeds in gebruik zijnde voertuigen aangepast worden. Om de inspanning die met een hoger waterpeil gepaard gaat, en met name de financiële gevolgen daarvan te compenseren, is het plan voor de CO2-certificaten bedacht. Het project maakt het mogelijk aan de buitenwereld te tonen dat ook boeren de CO2-emissiereductie als een belangrijk maatschappelijk themea zien.

Meer info:
www.staatsbosbeheer.nl/uit-in-de-natuur/locaties/rottige-meente
www.valutavoorveen.nl

Friesland vakanties met SGR-garantie en andere unieke zekerheden van het bureau voor toerisme van Fryslân, Friesland Holland:
www.frieslandhollandtravel.nl (nieuwe website!)
www.frieslandtravel.com
www.frieslandfietsvakanties.com

Gratis abonnement op Fries Nieuws:
Kosteloos abonnement op wekelijkse nieuwsbrief over toerisme, recreatie en evenementen in Friesland: www.friesnieuws.nl/aanmelden-nieuwsbrief/