Door hoogwater en restauratie schans is Friese Waterlinie na eeuwen weer zichtbaar

Rivier Lende en schans bij Wolvega cruciaal voor verdediging Friesland

WOLVEGA (NL) – De natuur in Friesland heeft een indrukwekkend herstellend vermogen. Door het hoogwater als gevolg van wekenlange hevige regenval en het bewust laat in werking zetten van de gemalen aan de IJsselmeer- en Waddenzeekust, komt het grondwater in te droge natuurgebieden weer op peil, verdrinken de een plaag vormende veldmuizen in de laagveengebieden bij bosjes en is de 16-de eeuwse Friese waterlinie sinds eeuwen weer goed zichtbaar.

Een waterlinie is een reeks vestingsteden of verdedigingswerken, zoals forten en schansen (aarden wallen), met daartussen gebieden die onder water gezet kunnen worden. Deze zogenaamde inundatiegebieden in de Hollandse en Friese delta waren meestal niet erg diep, gemiddeld zo’n 40 cm, maar voldoende afschrikwekkend voor de vijand. Die kon niet meer de redelijk doorwaadbare plaatsen in de veelal ver buiten zijn oevers getreden rivieren zien, geen sloten herkennen. Ook de door turfwinning ontstane petgaten in de veengebieden waren onzichtbaar geworden. De diepte was dan ook nog eens zo gering dat eventueel door de vijand ingezette boten op talrijke plekken aan de grond zouden lopen, bijvoorbeeld op dijkjes.

Friese waterlinie
Niet alleen in Holland was een waterlinie, ook in het zuiden en oosten van Friesland, namelijk tussen Slijkenburg aan de Lende (Linde) bij Kuinre en Frieschepalen ten oosten van Drachten. Die werd in de 16-de eeuw in het stroomgebied van de Lende, de Tsjonger, de Boarn en het Ald Djip aangelegd om uit het zuiden en oosten naderende vijanden, bijvoorbeeld de Spanjaarden, te keren.
Toen Spaanse militairen en Spanjegezinde Hollanders er in 1589 in slaagden de maar enkele kilometers van de Friese grens gelegen vesting Steenwijk te nemen, wierpen de Friezen in alle haast kleine stervormige aarden verdedingswerken op, daar waar je gemakkelijk de genoemde rivieren kon oversteken of door de moerassen kon trekken. Zo’n locatie was De Blesse in het dal van de Lende op de handels- en legerroute tussen Steenwijk en Leeuwarden die via Wolvega liep. Nog steeds is het zo dat verkeer uit het zuiden via Wolvega naar Leeuwarden gaat en wel via de A32. De oude weg uit de 17-de eeuw tussen Steenwijk en Wolvega is nog steeds traceerbaar. Deze is door restauratie van de Blessebrugschans aan de Lende heel goed zichtbaar gemaakt. In het Zuid-Friese moeras kon de vijand met vrij eenvoudige schansen, en door het onder water laten lopen van de omgeving, effectief tegengehouden worden.

Bommen Berend
Door de 80-jarige oorlog (1568-1648) werd de Blessebrugschans er niet beter op. Hij raakte in verval. De moerassen in de omgeving werden ook stapsgewijs ontwaterd, waardoor ongewenste gasten vrij gemakkelijk Friesland zouden kunnen binnendringen.
De prins-bisschop van het Duitse Münster, Christoph Bernhard Freiherr von Galen (1606-1678), had na een deal met de Fransen, Engelsen en de aartsbisschop van Keulen al eens korte tijd het oostelijke deel van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in handen. De oorlogszuchtige katholiek raakte het veroverde terrein al binnen een jaar weer kwijt, door felle tegenstand, maar in de Nederlanden bleven ze de Duitse geestelijke vrezen. En ja hoor, september 1672 brak de hel weer los in Oost-Nederland en ook in Groningen, de stad die de bisschop bestookte met explosieven en stinkende bommen, vandaar de Groningse bijnaam ‘Bommen Berend’. Groningen hield hem gelukkig buiten de poorten.

Wie niet groot is….
Het grote leger van de bisschop — naar schatting 18.000 man na het verlies van zo’n 6.000 man bij de gevechten in Groningen — besloot zich via Friesland terug te trekken. Het stootte echter op het in allerlijl door de Friese edelman Hans Willem van Aylva (1633-1691) en zijn aanhang herstelde waterfront. Van Aylva’s leger zou uit slechts 6000 soldaten hebben bestaan. Die moesten maar liefst tien grensschansen bemannen.
Her en der probeerden de gefrustreerde Duitsers een doorbraak te forceren, maar de Friese legeraanvoerder slaagde er met een soort guerillatactiek in om het leger van de bisschop op afstand te houden en dat wel een jaar lang!
24 Augustus 1673 bleek de bemanning van de Blessebrugschans helaas niet opgewassen tegen de Duitse overmacht. De Oosterburen stampten “himmelhoch jauchzend” richting Wolvega, maar ze juichten te vroeg. “Zum Tode betrübt” moesten ze weer terug, want door een plotseling opkomende noordwester storm raakten ze in het zicht van de weg naar Leeuwarden in de omgeving van Wolvega omsingeld door hoog water van de Lende en de Tsjonger, toen ook wel Kuunder genoemd. De Duitse troepen raakten in paniek. “Wohin jetzt?” zullen ze op de weinige stukjes droge grond hebben geroepen. Volgens overlevering vlogen ze, belaagd door Friese strijders, alle kanten op, waardoor velen verdronken of neergeschoten werden. Zo gebeurde het dat de bisschop het 29 augustus 1673 voor gezien hield: hij zag na een jaar knokken definitief af van de verovering van de provincies Groningen en Friesland.

Meer info:
https://www.friesnieuws.nl/100-jaar-oud-stoomgemaal-voorkomt-dat-friesland-verzuipt/
www.woudagemaal.nl
www.friesewaterlinie.nl

Vakanties met SGR-Garantie van het bureau voor toerisme van Fryslân:
www.frieslandtravel.com
www.frieslandfietsvakanties.com

Vakantieland Friesland:
www.provinciefriesland.frl

Friese reisorganisatie biedt 15 unieke zekerheden:
https://www.frieslandfietsvakanties.com/informatie/de-reisorganisatie/

Friesland reisgidsen, magazines en routekaarten:
www.frieslandhollandwebshop.nl

Gratis abonnement op Fries Nieuws:
Kosteloos abonnement op wekelijkse nieuwsbrief over toerisme, recreatie en evenementen in Friesland: www.friesnieuws.nl/aanmelden-nieuwsbrief