Peter Michael Krämer zeer onder de indruk van inspanningen Friezen om oorlog en zijn stiefvader te gedenken

Publicatiedatum: 7 augustus 2014
Reporter: Albert Hendriks – Friesland Holland Nieuwsdienst – www.friesnieuws.nl

Piloot en bommenwerper nog steeds diep in de klei van Fries natuurgebied

HALLUM/MARRUM (NL) – Woensdag 16 Juli 2014 tuurt Peter Michael Krämer uit Neustadt an der Weinstraße vanaf de bunker in het buitendijkse Noarderleech bij Hallum en Marrum (Noord-Friesland) naar de lucht. Hij probeert zich voor te stellen hoe zijn stiefvader zich daar te pletter vloog op 16 juli 1943 tijdens een oefenvlucht.

De nog maar 21 jaar oude Georg Wilhelm van de Wigandstraße 42 in Leipzig W32, opgeleid tot grafisch letterzetter, getrouwd en vader van een 5 april 1943 geboren meisje, was als piloot in dienst van het Duitse leger. Hij had na het opstijgen van Fliegerhorst Leeuwarden oefenbommen afgeworpen op een houten nepschip in het slik. Zijn verrichtingen werden geobserveerd vanuit de bunker waarop 71 jaar later zijn stiefzoon over de Waddenkust kijkt. Nadat Georg zijn bommen had afgeworpen, scheerde hij nog even op 500 meter hoogte over het “schip” om te kijken of hij doel had getroffen. Het toestel, een Messerschmitt 109, raakt overtrokken, onbestuurbaar en boort zich in de zachte klei. De kist zit zo diep in de modder dat berging niet mogelijk is. De crashlocatie wordt het veldgraf van Georg Wilhelm. De plek wordt tijdens een bescheiden, maar respectvol eerbetoon door zijn collega’s, veelal ook zeer jonge soldaten, gemarkeerd met een Duits kruis. Zijn moeder Else Wilhelm-Klee en zijn broer Hans worden door de Leeuwarder staf vrij gedetailleerd geïnformeerd over het ongeluk en het veldgraf. Zijn vader leefde waarschijnlijk al niet meer, want die wordt in het enige bewaard gebleven overlijdensbericht niet genoemd.  

Geheime plek
Na de oorlog werd het Duitse kruis om begrijpelijke redenen weggehaald. De Friezen markeerden de locatie met een hek waarvan de restanten in 1980 werden verwijderd. De exacte locatie is voor niet ingewijden niet bekend; de bunker is nu de herinneringslocatie. Een infopaneel, 16 juli 2014 in aanwezigheid van Peter Michael Krämer onthuld, vertelt over het Noarderleech als oefenterrein in de Tweede Wereldoorlog, de rol van de bewaard gebleven bunker en Georg Wilhelm. De luchtoorlog boven de Waddenzee is voorbij, maar niet voor de 68-jarige Peter. Hij moet de recente gebeurtenissen nog een plek geven.

De Stichting Missing Airmen Memorial Foundation heeft in samenwerking met It Fryske Gea, het Fries Verzetsmuseum en de gemeente Ferwerderadiel een informatiebord geplaatst waarop wordt uitgelegd wat zich hier tijdens de Duitse bezetting heeft afgespeeld. Het paneel werd onthuld door Hans Groeneweg, voorzitter van de stichting Missing Airmen Memorial Foundation (links), burgemeester Wil van den Berg van de gemeente Ferwerderadiel (rechts) en Henk de Vries, directeur van It Fryske Gea (bovenop de bunker).

De onthulling van het infopaneel op 16 juli 1014 werd bijgewoond door de stiefzoon van de in 1943 boven het Noarderleech verongelukte vliegenier Georg Wilhelm, Peter Michael Krämer (foto).

Schrik
Piloot Georg’s echtgenote Anneliese Merkel trouwde na de oorlog met Heinrich Krämer. Uit dat huwelijk werd Peter Michael Krämer geboren. Zijn moeder stierf 11 december 1992. Van haar en zijn stiefzus Monika, die slechts een paar maanden oud was was toen piloot Georg Wilhelm verongelukte, heeft hij veel gehoord over de oorlog. Nog nooit waren ze in Nederland.

Peter schrok toen hij januari 2013 een brief kreeg van Douwe Drijver van de Stichting Missing Airmen Memorial Foundation. Het doel van de Stichting Missing Airmen Memorial Foundation (SMAMF) is het markeren van crashlocaties waarin nog vermiste vliegers aanwezig zijn en het doen registeren van die locaties als veldgraven. De plek waar Georg Wilhelm neerstortte is nog het enige veldgraf uit de laatste oorlog in Friesland. Nooit slaagde het bestuur van de Friese stichting erin familie van Georg Wilhelm te vinden. Vanaf 1981 zocht het tevergeefs in de omgeving van Leipzig. Dankzij het internet lukte het wel familie te traceren. Zo werd contact gelegd met Peter Michael Krämer, niet in het oosten van Duitsland, maar in het westen, in de wijnstreek van Rheinland-Pfalz.

“Ik schrok toen ik zeer gedetailleerde informatie over de eerste man van mijn moeder uit Friesland kreeg. Tegelijkertijd was ik ontroerd en geïnteresseerd in wat ze in Friesland allemaal hadden ondernomen om mijn stiefvader en de oorlog niet te vergeten. Het is toch verschrikkelijk hoe zo’n jonge onervaren piloot de dood vindt in het buitenland. Mijn moeder en mijn stiefzus Monika, die in 1982 stierf, waren nooit in de gelegenheid afscheid van hem nemen. Ik heb zelfs nog gedacht dat mijn stiefvader een oorlogsgraf in Leeuwarden had, maar ik kom er nu in Friesland achter dat hij nog in de cockpit zit, diep in de klei. Dat is heftig. Ik waardeer het zeer dat men mij uitgenodigd heeft aanwezig te zijn bij de onthulling van het gedenkpaneel. Ik heb zelf 15 jaar bij de Bundeswehr gewerkt als Zugführer, colonneleider van 14 vrachtwagens. In die hoedanigheid reed ik ook door Nederland en had veel vriendschappelijke contacten met Nederlandse militairen, in Eindhoven onder andere. Maar hier in Friesland was ik nog nooit. Ik ben hier nu alleen heengereisd, maar kom terug met mijn vrouw en vier kinderen om hen dit te laten zien. Ik ben diep onder de indruk en heb groot respect voor de Stichting Missing Airmen Memorial Foundation en terreineigenaar It Fryske Gea.”

De heer Krämer was, zoals gezegd, 15 jaar werkzaam bij het Duitse leger en daarna 21 jaar in het onderwijs op secretarieel gebied. Nu, gepensioneerd, heeft hij het druk met de verhuur van een paar vakantieappartementen die hij en zijn vrouw Petra bezitten in hun huis in Neustadt an der Weinstraße: http://www.kraemerwinkel.de/index.php

Info Fliegerhorst Leeuwarden: http://www.luchtvaartnoordnederland.nl/luchtvaart/leeuwarden-air-base/
Info luchtoorlog 1940-1945 boven Friesland: http://www.luchtoorlogfriesland.nl/
Info Tweede Wereldoorlog in Friesland: http://www.friesverzetsmuseum.nl/?language=nl
Info Vliegbasis Leeuwarden van de Koninklijke Luchtmacht: http://www.defensie.nl/organisatie/luchtmacht/inhoud/vliegbases-en-luchtmachtonderdelen/leeuwarden
Info tochten naar de bunker en door het buitendijks natuurgebied Noarderleech: www.seedykstertoer.nl
Info toerisme langs de Waddenkust: www.waddenzeeland.nl
Info natuurgebieden in Friesland: www.itfryskegea.nl

De bunker uit de Tweede Wereldoorlog en het informatiebord zijn te bereiken via het Kweldercentrum Noarderleech, Noarderleech 5A te Hallum. Vanaf het kweldercentrum gaat een wandelpad naar de bunker.

Activiteitenboerderij Seedykstertoer, Zeedijk 8 in Marrum (WaddenzeeLand Info Center) organiseert iedere donderdag om 15.00 uur een tocht naar de bunker en door het buitendijkse natuurgebied Noarderleech van It Fryske Gea. Info: www.seedykstertoer.nl

Zwaar geschut. De staf van Luchtmachtbasis Leeuwarden was aanwezig bij de onthulling van het informatiepaneel over de luchtoorlog boven het Noarderleech, waaronder kolonel-vlieger Gerbe Verhaaf (rechts) die sinds 24 augustus 2012 het commando over de Leeuwarder basis voert. Bij de luchtmachtbasis werken 1100 mensen.	Boven op de bunker heb je een schitterend uitzicht tot ver langs de kust. Ook Ameland is prima te zien. Rechts op de foto het wandel- en karrepad vanaf het Kweldercentrum van It Fryske Gea, achter de zeedijk, naar de bunker.

Wandelen naar de bunker. Op de achtergrond Ameland.	Beleidsmedewerker Harrie Feenstra van de gemeente Ferwerderadiel (links, hier in gesprek met Peter Michael Krämer) heeft de Stichting Missing Airmen Memorial Foundation enorm geholpen bij het creëren van een herdenkingspaneel op de bunker en het traceren van sporen van de luchtoorlog boven het Noarderleech.

Burgemeester Wil van den Berg van de gemeente Ferwerderadiel hield een toespraak. Hij vindt het een goede zaak dat de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog niet worden vergeten, niet door ons en niet door de buren.

Twee promotors van de Friese waddenkust in beeld. Links Henk de Vries, directeur van de Friese natuurbeschermingsorganisatie It Fryske Gea, rechts Gerben Visbeek van Seedykstertoer, die de catering verzorgde in het Kweldercentrum vanwege de onthulling van het infopaneel op de nabijgelegen bunker. Visbeek organiseert dagelijks natuurtochten voor groepen. Individuele bezoekers kunnen iedere donderdag om 15.00 uur in de groene panoramawagen stappen voor een tocht langs de kust.

Model van een Duitse Messerschmitt 109.	In het Noarderleech heerst al enkele decennia absolute rust, mede dankzij het Fries verzet en onze eigen lucht- en landmacht.